LLANGERNYW
FFYNNON DIGAIN
LLANGERNYW:
Mae Ffynnon Digain wedi ei leoli ar dir Coed
Digain, Llangernyw. Mae’r ffynnon yn heneb cofrestredig ond mewn cyflwr drwg
iawn erbyn hyn. Cysylltwyd â’r perchennog i weld beth a ellir ei wneud i
adfer y ffynnon.
LLYGAD Y FFYNNON Rhif 4 Haf 1998
cffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffc
FFYNNON DIGAIN
Cafwyd llythyr gan y perchennog tir, John Wynne, yn dweud y byddai’n falch iawn pe medrai ein helpu mewn unrhyw ffodd. Cysylltwyd ag ef a threfnu i fynd i ymweld â’r ffynnon. Ar brynhawn Sadwrn braf ym mis Gorffennaf aeth Ken a Eirlys Gruffydd i Langernyw i weld y ffynnon. Roedd ar dir Coed Digain, ar gyrion y pentref ar y ffordd o Lanfair Talhaearn. Heb amheuaeth roedd coedwig sylweddol ar ochr y bryn uwchlaw’r Elwy ar un adeg a hawdd dychmygu Sant Digain yn adeiladu cell yno gerllaw’r ffynnon.
Mae’r ffynnon, fel llawer un arall, wedi ei hadeiladu i mewn yn y llethr. Codwyd dwy garreg fawr o’r naill ochr iddi i ddal y dŵr ac roedd carreg arall fel cefn i’r ffynnon yn pwyso ar y llethr ac yn cadw’r pridd rhag mynd i’r dŵr. Roedd carreg fawr arall drosti. Dros y blynyddoedd symudodd y ddwy garreg y naill ochr i’r ffynnon at ei gilydd a rhoddodd y perchennog garreg rhyngddynt i’w cadw ar wahan. Mae’n bosib fod carreg fawr wedi bod ar flaen y ffynnon yn y gorffennol ond bod honno wedi cael ei disodli. Roedd pedair carreg wen yn y gwaith cerrig wrth ochr y ffynnon a hyn o gryn ddiddordeb i ni, gan fod cerrig cwarts o’r fath yn cael eu defnyddio i gadw drygioni draw. Llifai'’ dŵr o'’ ffynnon ar hyd llwybr caregog ac i lawr y llethr. Yn ôl y perchennog, mae defaid yn dod at y ffynnon yn aml i yfed ohoni. Nid yw’r dŵr ynddi yn ddwfn iawn, dim ond rhyw bedair modfedd, ond tebyg y byddai’n llawer dyfnach pe byddai’r ffynnon yn cael ei glanhau.
Nid yw enw Sant Digain yn un cyfarwydd iawn. Roedd yn byw yn y bumed ganrif ac yn fab i Gystennin Gorneu. Mae eglwys wedi ei chysegru i Gystennin yn Llangystennin rhwng Bae Colwyn a Chyffordd Llandudno. Mae’n ffynnon ddiddorol ei phensaerniaeth a dylai fedru dal ei thir heb ddirywio llawer iawn mwy am flynyddoedd eto. Hyd y gwyddom nid oes unrhyw draddodiadau amdani wedi goroesi.
LLYGAD Y FFYNNON Rhif 5 Nadolig 1998
cffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffc