LLANDEILO LLWYDIARTH

TAIR O FFYNHONNAU SIR BENFRO

Eirlys Gruffydd

Hwyrach mai’r ffynnon â’r ddefod fwyaf diddorol o holl ffynhonnau’r sir yw Ffynnon Deilo yn Llandeilo Llwydiarth wrth droed y Preseli nid nepell o Faenclochog. Mae’r ffynnon, sydd ar ffurf baddon, rhwy ddwy droedfedd a hanner sgwâr, i’w gweld tua chan llath i’r gogledd-ddwyrain o adfeilion yr eglwys. Gan fod cerrig ogam ar y safle ar un adeg mae’n bur debyg mai ffynnon baganaidd, cyn-Gristnogol yw hon ond bod y safle wedi ei dewis gan Teilo Sant oherwydd ei bod eisioes yn gysegredig i’r hen dduwiau ac felly yn bwysig i’r brodorion. Roedd gan y ffynnon yr enw o fod yn dda iawn am wella anhwylderau’r frest megis y dicau a’r pas. Yn ystod y bedwaredd ganrif ar bymtheg deuai cleifion ati i geisio gwellhad a chredai llawer mai eu ffydd yn rhin y dwr a’u hiachaodd. Ond nid y dŵr yn unig oherwydd defnyddid rhan o benglog Teilo Sant i godi’r dŵr o’r ffynnon ac fe yfid y dŵr o’r benglog. Yn ystod y Rhyfel Mawr bu llawer o bobl yn ymweld â’r ffynnon yn y gobaith o sicrhau heddwch. Y teulu Melchior fu’n gofalu am y benglog am ganrifoedd. Rhaid oedd llenwi’r benglog i’r ymylon â dŵr a’i gynnig i’r claf gan aelod hynaf y teulu. Cysegrwyd Eglwys Gadeiriol Llandaf i Teilo Sant ac yn 1994 cyflwynwyd y benglog i’r Eglwys Gadeiriol gan aelod olaf y teulu Melchior ac mae’n gorwedd mewn creirfa arbennig. A beth am y ffynnon ei hun? Dywed rhai fu’n ymweld â hi fod yn awyrgylch o heddwch anghyffredin i’w deimlo yno. Os cewch gyfle i ymweld â’r fan arbennig yma, neu ag unrhyw un o ffynhonnau sir Benfro, rhowch wybod i ni am eich profiadau ac fe gawn ninnau’r fraint o’u cynnwys yn rhifyn Nadolig Llygad y Ffynnon.

LLYGAD Y FFYNNON Rhif 12 Haf 2002

cffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffc