LLANDDAROG

FFYNNON CAPEL BEGEWDIN A FFYNNON SANCTAIDD

Mae cyfeiriad at Gapel Begewdin a'r ffynnon sydd oddi mewn iddo yn Adroddiad y Comisiwn Henebion ar gyfer sir Gaerfyrddin. Mae'n adfail o bwys. Roedd y ffynnon a darddai oddi mewn i'r capel yn arbennig o dda am wella aelodau o'r corff a oedd wedi eu hysigo. Mae Ffynnon Sanctaidd rhyw filltir i'r gogledd - ddwyrain o bentref Llanddarog. Ni chafwyd unrhyw ymateb gan y Cyngor Cymuned hyd yma.  

LLYGAD Y FFYNNON Rhif 8 Haf 2000

cffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffc

FFYNNON CAE PERSON

Annwyl Olygydd,

Dyma dipyn o hanes Ffynnon Cae Person. Fel yr awgryma'r enw, ffynnon yw hon ar waelod cae yn perthyn i Eglwys Twrog Sant, Llanddarog, pentref rhyw chwe milltir o dref hynafol Caerfyrddin, ar y ffordd i Abertawe.

I fynd i Gae Person, rhaid mynd trwy'r gât rhwng yr eglwys a thafarn y Butchers i lawr am fferm Cwmisgwyn. Ar yr ochr dde ar waelod y cae rhaid disgyn i lawr at y ffynnon. Mae'r muriau ar dair ochr y ffynnon yn dal yn gadarn ond agored yw blaen y ffynnon. Cyn i'r awdurdod lleol ddod â dŵr i'r pentref, dyma oedd cyrchfan y pentrefwyr pan oeddynt yn dod i nôl dŵr. yn y dyddiau a fu roedd yn arferiad i lanhau'r ffynnon cyn ffair Llanddarog a gynhelir ym mis Mai. Rheol arall gan y pentrefwyr oedd nad oedd neb i fynd i nôl dŵr ar y Sul. Mae'r ffynnon yn dal yn llawn o ddŵr ac nid oes sôn iddi sychu erioed.

Ymwelais â'r ffynnon ychydig fisoedd yn ôl a chyda siom fe sylweddolais nad oes llwybr i lawr ati erbyn heddiw. Bu unwaith lwybr yn goch gyda cherddediad. Yn wir, mae'r drain a'r mieri wedi tyfu cymaint nes ei gwneud yn anodd iawn i fynd at y ffynnon, ond fe lwyddais i gyrraedd ati a gweld yr hen ffynnon mor fyw ag erioed. Deallaf fod cangen leol o Ferched y Wawr wedi bod yn trafod y posibilrwydd o wneud gwaith o amgylch y ffynnon ond fod problemau wedi rhwystro hyn.

Hwyrach y byddai o ddiddordeb i nodi bod tyddyn o'r enw gwernogydd y tu draw i Gwmisgwyn, ac mai i fab y lle hwn, John Williams, y mae'r diolch fod gennym lun o'r Per Ganiedydd, William Williams, Pantycelyn - ond stori arall yw honno.

Meurig Voyle, Dinbych.

(Tybed ai yr un yw hon â'r Ffynnon Sanctaidd y cyfeiriad Francis Jones ati? Mae'n ei disgrifio fel 'over a mile NE of Llanddarog parish church within a small enclosure three feet square by two feet deep; the overflow passes into a stone trough two feet by one and a half feet'.)

Mae cyfeiriad ati yn y gyfrol ar Henebion Sir Gaerfyrddin. (Gol.)

LLYGAD Y FFYNNON Rhif 10 Haf 2001

cffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffc

FFYNNON TWROG

Yn y rhifyn blaenorol o Llygad y Ffynnon ceir adroddiad diddorol iawn gan Meurig Voyle, Dinbych, am Ffynnon Cae Person ger yr eglwys yn Llanddarog, pentref rhyw chwe milltir o Gaerfyrddin i gyfeiriad Llanelli. Aethom i ymweld â'r ffynnon yn ystod mis Awst a sylweddoli heb unrhyw amheuaeth mai ffynnon gysegredig Twrog Sant ydyw. Gallwn ddweud hyn oherwydd ei lleoliad cyfleus i'r eglwys a gysegrwyd i Twrog, a'r ffaith fod llwybr yn arwain gyda mur y fynwent at y ffynnon. Yn anffodus, oherwydd tyfiant trwchus, nid oedd modd mynd ati i'w harchwilio. Teimlwn bod angen ceisio argyhoeddi'r awdurdodau eglwysig o bwysigrwydd y ffynnon arbennig hon a rhai tebyg iddi. Maent yn rhan o'n treftadaeth sy'n prysur ddiflannu oherwydd esgeulustod.

LLYGAD Y FFYNNON Rhif 11 Nadolig 2001

cffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffc