HENLLAN

ARWYDDOCÂD FFYNHONNAU FEL MANNAU I NODI FFINIAU PLWYFI

 (Codwyd yr wybodaeth ganlynol o erthygl gan Tristan Grey Hulse yn y cylchgrawn Living Springs, Tachwedd 2002)

Mae cofnod wedi goroesi sy’n disgrifo llwybr y daith o gwmpas ffiniau bwrdeistref Dinbych. Dechreuwyd cerdded ger ffynnon a elwid yn Ffynnon Ddu ym mhlwyf Llanrhaeadr-yng-Nghinmeirch,(SJ0863) i afon Clwyd, ar hyd nant Aberham (SJ090658) sy’n croesi’r ffordd dyrpeg o Ddinbych i Ruthun. Yna aed ar hyd afon Clwyd tua’r gogledd i’r man ble llifa nant o Ffynnon y Cneifiwr (SJ149685) i’r afon cyn dilyn y nant i’w tharddiad yn y ffynnon. Oddi yno aed i Blas Heaton a fferm o’r enw Hen Blas Heaton, heibio i Garn House i gae oedd gynt yn dir comin yn union y tu ôl i ficerdy Henllan. O’r fan honno aed i felin Henllan  (SJ0268)ac oddi yno ar hyd glan afonig Abermeirchion i’w tharddiad yn Ffynnon Meirchion . Yna aed i dŷ o’r enw Leger, ymlaen at dŷ a elwid Fach, i Bandy Ucha a Phandy Isa,( SJ035682) i dŷ o’r enw Pen-y-bryn, oddi yno i hen garreg ffin ar y ffordd o Ddinbych i Nantglyn yn Waen Twm Pi, ac oddi yno i Ffynnon Ddu o’r lle y cychwynnwyd y daith. Gwelwn mai dŵr oedd yn diffinio tua hanner ffiniau’r fwrdeistref.

     Hyd y gwyddom nid oes traddodiadau wedi goroesi am Ffynnon Ddu. Mae Ffynnon Meirchion yng Nglan Meirchion a dyma darddiad afon Meirchion sy’n llifo i’r gogledd o bentref Henllan, heibio i Lys Meirchion ar ei ffordd i ymuno ag afon Elwy. Yn ôl rhai gwybodusion, Meirchion oedd hen hen daid Gwenfrewi. Nid oes unrhyw draddodiadau wedi goroesi am Ffynnon y Cneifiwr ond roedd yn fan o bwys i nodi ffin y fwrdeistref. Yn aml bydd ffynhonnau fel hon yn colli eu statws wrth i’r arferiad o gerdded y ffiniau beidio. Hawdd iawn colli lleoliad ac enw ambell ffynnon wrth i gymdeithas anghofio’r hen draddodiadau a oedd mor bwysig i’n tadau gynt.

LLYGAD Y FFYNNON  Rhif 22 – Haf 2007

cffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffc