GWYDDELWERN

TAITH O GWMPAS FFYNHONNAU SIR DDINBYCH  

(A HEN SIR FEIRIONNYDD)

Eirlys Gruffydd

Ffynhonnau Beuno

 Wrth deithio drwy Wyddelwern (SJ0746) nodwyd bod yr eglwys wedi ei chysegru i Feuno Sant a bod dwy ffynnon yn dwyn ei enw yn y pentref. Mae’r ffynnon uchaf yn un gref ac fe’i gwelir ar yr ochr dde islaw’r ffordd ar dro sydyn wrth ddod i mewn i’r pentref o gyfeiriad Rhuthun. Gosodwyd barrau haearn cryf drosti. Nid oes cofnod o unrhyw draddodiadau am rinwedd ei dŵr wedi goroesi. Roedd y ffynnon isaf ar dir corsog ychydig islaw’r ysgol. Ar un adeg roedd adeilad o frics coch drosti. Eto nid oes unrhyw hanes fod ei dŵr yn gallu gwella wedi ei gofnodi.

LLYGAD Y FFYNNON Rhif 21 Nadolig 2006

cffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffc

Adre oedd Cefnmaenllwyd ac yr oedd ar y ffin rhwng siroedd Dinbych a Meirion wrth giât y mynydd. Wrth feddwl am y caeau oedd ar y fferm byddaf yn cysylltu pob un â rhywbeth gwahanol neu nodweddiadol. Dyna’r Cae Bach lle'r oedd y ffynnon o ddŵr crisial a lle gofalem ei thenentu â llyffant i gadw’r dŵr yn bur bob amser. Yno hefyd y casglem y grifft a’r penbyliaid mewn jariau jam i fynd yn anrheg i’r athrawes. Edrychai Miss Roberts wrth ei bodd yn derby nein anrhegion: mae’n siŵr bod ganddi flys lluchio’r cwbl i ebargofiant a bod ganddi fynwent penbyliaid gyfrinachol rywle y tu ôl i Dŷ’r Ysgol. (Tudalen 45)

Teflais Helen, fy chwaer, i’r ffynnon un tro, nid pherwyd fod arnaf eisiau cael gwared ohoni ond am fod y pram wedi fy meistroli a methais â dal y dindres ar y goriwaered ar y buarth a charlamodd wysg ei drwyn yn bendramwnwgl i’r ffynnon. Daliai hithau i gysgu ar bentwr o ddillad pan redodd Mam yn wyllt tua’r danchwa. (Tudalen 56)