ARDUDWY

FFYNHONNAU ARDUDWY

Codwyd y wybodaeth ganlynol o Gyfrol David Davies, (Dewi Eden) Harlech ARDUDWY A’I GWRON a gyhoeddwyd yn 1914 ac a argraffwyd  dros y  cyhoedddwr gan J. D.Davies and Co., Swyddfa’r “Rhedegydd”, Blaenau Ffestiniog. Dyma a ddywedir am ffynhonnau Ardudwy ar dudalennau 21a22. (Cadwyd y sillafu gwreiddiol)

Gall aml i ardal yng Nhymru ymffrostio yn eu ffynhonnau hynafol, y rhai gynt a ystyrid yn gysegredig. Yn yr oes hygoelus, tybid fod y ffynhonnau hyn wedi eu gwaddoli gan y seintiau â rhin ysbrydol. Ceir nifer o’r ffynhonnau hyn yn cael eu hystyried felly heddyw gan lu o bobl. Tebygol  fod yr uwchafiaeth hon a briodolir i’r ffynhonnau yn gwreiddio yn yr amseroedd cyn y cyfnod Cristionogol, oblegid, fel y gwyddys, yr oedd afonydd a ffynhonnau yn cael lle dwfn yn y gyfyundrefn dderwyddol, mewn canlyniad, yn ddiamheuol, i’r traddodiadau adgofiannol yng nghylch y Diluw – yr amgylchiad mawr hwnnw, a ddinistriodd, ac a gadwodd yn fyw. Yr oedd y parch i’r ffynhonnau yn cael ei gario mor bell, fel yn Llydaw a Ffrainge, y dirywiodd y parch i eulunaddoliaeth ronc, oblegid yr oedd parchedigaeth ddwyfol yno yn weithredol, yn cael ei dalu i Onvana neu Divona, fel y dduwies oedd yn llywyddu dros y dyfroedd,&c. (Ceir ysgrif ddiddorol ar y pwnge hwn gan Ap Ithel yn yr “Archaeologia Cambrensis” (1846), p.50).

Nodwn rai ffynhonnau o hynodrwydd geir yn Ardudwy.

FFYNNON BADRIG (SH59982455)

 Ceir hon ar dir Caerffynnon , yn Nyffryn Ardudwy. Cafodd ei henw oddiwrth Sant Badrig, yr hwn a annogodd Osborn Wyddel, a drigai ar y pryd yn y Byrllysg, neu yn fwy priodol Osber-lys. Yr hwn wedi hyny a briododd aeres Gorsygedol, - i ymolchi yn ei dyfroedd ac iddo wedi hynny gael gwared oddiwrth anhwyldeb pwysig oedd yn ei flino.

FFYNNONAU Y TYDDYN MAWR A CHORS DDOLGAU

Ceir y rhai hyn yn Nyffryn Aedudwy. Dywed traddodiad mai Gwyddno Garanhir, Tywysog Cantref y Gwaelod, a gafodd allan gyntaf erioed fod rhinweddau yn perthyn i ddyfroedd y ffynhonnau hyn. Dywedir mai un o Phylipiaid Awenyddol Mochras a ddywedodd am ddyfroedd Ffynnon Cors Ddolgau:

                        “Diliau geir wrth Gors Dolgau

                         Na wyddys eu rhinweddau.”

FFYNNON ENDDWYN (SH61372552)

Tardda Ffynnon Enddwyn ar fridd Talwrn Fawr, oddeutu dwy filltir o Llanenddwyn, yn Ardudwy. Dywed traddodiad i’r Santes Enddwyn, yr hon a sefydlodd Eglwys Llanenddwyn, gael ei blino gan ryw afiechyd poenus, ac  iddi un prynhawngwaith tesog o haf hir felyn, a hi yn ymdaith i Drawsfynydd trwy Gwm Nantcol, droi at ffynnon fechan yng ngwaelod y Cwm, ac yfed ohonni ac ymolchi er dadluddedu, ac iddi yn y fan ddyfod yn holliach; a gelwid y ffynnon ohynny allan yn “Ffynnon Enddwyn.”  

 FFYNNON ENDDWYN  

FFYNNON ERWDDWFR (SH612338)

 Mae hon ar dir Erwddwfr, Trawsfynydd. Priodolir i’r ffynnon hon gan y trigolion hynafiaeth a rhin. Pwy, a pha bryd y cafwyd allan ei rhin sydd anhysbys. Yr oedd wedi ei hadeiladu ar raddeg fechan er yn foreol. Adgyweiriwyd a helaethwyd hi gan y diweddar Barchedig  Edward Davies (A.) Derfel Gadarn, yr hwn a fu yn trigiannu am gyfnod  maith yn Erwddwfr, ac yn gweinidogaethu i’r Annibynwyr yn yr ardal. Dywedir fod dyfroedd y ffynnon hon yn meddu rhin i wella afiechydon amrywiol a phriodolid iddi rin cyfriniol.

LLYGAD Y FFYNNON Rhif 40 Haf 2016

cffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffc