CYDWELI

(SN 4006)

FFYNHONNAU BRO CYDWELI

Mae Francis Jones yn ei gyfrol The Holy Wells of Wales yn cyfeirio at nifer o ffynhonnau yn yr ardal hon. Holwyd y Cyngor am eu cyflwr ac fe'n cyfeiriwyd at hanesydd lleol, W.K. Buckley. Cafwyd gwybodaeth ganddo fod Ffynnon y Sul a Ffynnon Ellen wedi diflannu. Defnyddiwyd Ffynnon Stockwell mor ddiweddar ag 1963 i gael dŵr yfed ohoni pan oedd pob cyflenwad arall wedi rhewi'n gorn yn nhywydd eithriadol y gaeaf hwnnw. Mae Ffynnon Fihangel yn dal i fodoli ac fe'i gwelir ger y ffordd sy'n arwain o dafarn y Prince of Wales yn Mynydd y Garreg i gyfeiriad Trimsaran. Yn anffodus, ni chawsom wybod beth yw cyflwr y ffynhonnau hyn na phwy sy'n berchen arnynt.

Dyma wybodaeth am FFYNHONNAU SIR GAERFYRDDIN o gyfrol CASGLIAD O LÊN GWERIN SIR GAERFYRDDIN gan y Parch D.G. Williams. Cyhoeddwyd y gwaith am y tro cyntaf yn 1895 gan Gymdeithas yr Eisteddfod Genedlaethol. Cyhoeddwyd copi argraffedig o’r gyfrol yn 1996 gan Gyngor Sir Gaerfyrddin. Gwelir yr wybodaeth ganlynol ar dudalennau 83 i 85. (Cadwyd at y sillafu fel y’i ceir yn y gwreiddiol.)  

FFYNNON SUL

Y mae hon yn hen ffynnon enwog, a thraddodiadau ynglŷn â hi. Yn agos i Gydweli y mae. Lladdwyd yma dywysog o’r enw Benisel. Y traddodiad yw i ffynnon darddu yn y man y lladdwyd Benisel, ac iddi gael ei galw ar ei enw. Yn nhreigliad amser, llygrwyd y gair; gadwyd Ben allan ac ni arosai ond Sel. Yn derfynol, trodd y Sel yn Sul.

LLYGAD Y FFYNNON Rhif 18 Haf 2005

cffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffc