Bethel, Caernarfon.

Ffynnon Cors Tyddyn Oer

Ddechrau mis Medi eleni bu Mr Seiriol Owen, Tan y Cae, Bethel mor garedig â dangos imi ffynnon ar dir gerllaw Tyddyn Oer yn y pentref hwnnw.

Mae’r ffynnon yng Nghors Tyddyn Oer, rhwng nant i’r de-ddwyrain o ffermdy Tyddyn Oer ei hun a’r gefnffordd rhwng pentref Bethel a Bryn Pistyll, fwy neu lai gyferbyn â mynedfa ystâd Rhos Lan. Y cyfeirnod Arolwg Ordnans (AO) yw SH525657, ac y mae’r ffynnon, ar lun petryal bach gydag “W” (am “well”) wrthi, i’w gweld yn eglur ar fap AO chwe modfedd o’r ardal o’r flwydd yn 1899, gyda dau lwybr yn arwain yn syth ati o’r gefnffordd. Nid yw ddim i’w gweld ar fap chwe modfedd AO Môn XXIII SW 1888, lle nid oes ond un llwybr yn mynd heibio i’r fan, heb olwg o unrhyw ffynnon. Gellid dyfalu y lluniwyd y ffynnon rhwng tua 1888 a 1899 er cyfleuster i drigolion pentref Bethel, a oedd ar gynnydd yn sgil y diwydiant llechi. Yr oedd ffynnon arall yn Nhyddyn Oer ei hun, yr ochr draw i’r nant.

Y ffynnon gyda’r crawiau o’i chwmpas a’r goeden afalau gerllaw iddi.

Pwy bynnag a’i lluniodd, gwnaeth waith da ohoni, gan ddefnyddio cerrig a llechi cadarn; nid yw fawr gwaeth ei sut heddiw yn 2019 na phan gyntaf y’i gwnaed. Caewyd o’i hamgylch â ffens o grawiau llechi, a gosodwyd giât haearn i hwyluso mynediad. O’r giât gellir disgyn tua dwy droedfedd i lawr at y dŵr, sydd mewn pwll petryal tua llathen wrth bedair troedfedd, gyda math o drothwy llechen yn gwahanu un pen o’r pwll rhag y gweddill. Tros y pen hwnnw mae crawiau cadarn wedi’u gosod yn do. ’Roedd tua deng modfedd o ddŵr yno pan ymwelwyd â’r lle. Gallai fod yn rhagor, pe’i certhid. Mae coeden afalau yn tyfu gerllaw iddi, ond fel arall mae porfa arw o’i chwmpas.

Y mae yna adeiladu tai ar y tir hwn ar hyn o bryd, ond hyd y gallaf gasglu, y mae’r perchennog yn bwriadu cadw’r ffynnon. Y mae’r ffynnon ar dir preifat, ac yn bendant nid oes dim croeso i neb ymweld â’r ffynnon heb ganiatâd o flaen llaw.

                                                                                                                                                                     HH.

LLYGAD Y FFYNNON   Rhif 47 Nadolig 2019

cffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffc