Cylchlythyr
Cymdeithas Ffynhonnau Cymru
Rhifyn
50, Haf 2021
Heb Ddŵr, Heb Ddim
Ffynhonnau Caerdydd a’r
Cylch
Rhan
4
Robin
Gwyndaf
Ffynnon
Daf, 1861. S.C. ac A.M. Hall, “The Book of South Wales.”
Ffynnon
Daf
‘Dyma
un o’r ffynhonnau hynotaf yn y sir, os nad yng Nghymru. Saif yng ngwely’r
Afon Taf, gerllaw Tongwynlais. Fe’i gorchuddir hi’n llwyr pan fo llif yn yr
afon ... Nid oes mynedfa ati ym misoedd y gaeaf, ond yn ystod misoedd yr hâf
gellir cerdded ati drwy wely’r afon yn eithaf hwylus.’36
Pwll
nofio Ffynnon Daf 1930
Mynedfa bresennol Ffynnon Taf (llun Phil Cope)
Adeilad
newydd arfaethedig Ffynnon Daf.
CFfC
CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC
CFfC
CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC
‘…yn enwog am Iacháu pob
Clefyd…’:
Saint
Govan’s Well yn ystod 350 mlynedd
(parhad).
Ymhelaethiadau
cyfoes
Bu
St Govan’s Chapel yn atyniad twristaidd poblogaidd ers talwm, yr hyn y gellir
ei ddeall o gofio ei leoliad dramatig, a thros amser y mae manylion y straeon
a’r chwedlau wedi mynd yn fwyfwy helaeth. Mae hyn i’w weld yn neilltuol wrth
gymharu’r adroddiadau byrion gwreiddiol â’r fersiynau estynedig a gyhoeddir
heddiw. Cyn y 18fed ganrif nid oedd sôn am fedd y sant, cell y sant,
y garreg gloch, ac ati, sydd oll bellach rhan annatod o chwedl St Govan. Anodd
gwybod pryd y daeth y traddodiadau hyn i fod gyntaf. Mae bod bedd y sant o dan
yr allor y tu mewn i’r capel yn enghraifft ddiddorol. Ceir y gred hon yn
fynych mewn disgrifiadau o’r capel, bellach, ond yn rhyfedd ddigon nis ceir
mewn llawer o adroddiadau cyn y ganrif bresennol.
CFfC
CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC
Ffynhonnau
Sanctaidd Gogledd Iwerddon.
Mae’r
Dr Celeste Ray, o Brifysgol y De, Texas, ar ddechrau prosiect cofnodi ffynhonnau
sanctaidd chwe sir Gogledd Iwerddon. Mae wedi llunio cronfa wybodaeth sy’n
cofnodi eu henwau, ac unrhyw draddodiadau yn eu cylch.
Mae
187 o ffynhonnau sanctaidd wedi’u cofnodi yng nghofnod henebion Gogledd
Iwerddon, ac y mae rhai ohonynt yn cael eu defnyddio hyd heddiw: ond y maent tan
fygythiad oherwydd “datblygiadau” cyfoes, ac ni wyddys sawl un a gollwyd.
Bydd y Dr Ray’n cydweithio â thîm ymchwil Treftadaeth Guddiedig Ffynhonnau
Sanctaidd sydd newydd ei ffurfio ym Mhrifysgol Queen’s, Belffast, i astudio a
chofnodi pwysigrwydd daearyddol, hanesyddol ac ieithyddol y ffynhonnau.
Coeden
garpiau wrth Ffynnon Olcan, Antrim.
Ceir
rhagor o fanylion yma: https://www.bbc.co.uk/news/uk-northern-ireland-56216763
HH.
CFfC
CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC CFfC
Cymdeithas Ffynhonnau Cymru ar y We
Gwefan: www.ffynhonnau.cymru
Gweplyfr:
Cymdeithas Ffynhonnau Cymru